Al jaren hou ik mij bezig met het concept Zelfsturing. Ik schreef er een thesis over als afronding van mijn Master Begeleidingskunde. En ik coachte en coach leiders en teams in organisaties, die met dit concept aan de slag (willen) zijn.
Enkele weken geleden werd ik benaderd door een organisatie met de vraagstelling: “We hebben een communicatieprobleem tussen de directeur en het MT. Wil en kun jij ons hierin begeleiden?”
Tijdens mijn begeleiding ben ik erop gericht om de communicatie in beweging te krijgen:
- Door ruimte te maken voor ieders persoonlijk verhaal waarin waarden, overtuigingen en gevoelens zichtbaar worden, en door elkaar te mogen raken, komt er zicht op hoe en wat er gebeurt in de onderlinge communicatie.
- Daarbij hou ik een ieder verantwoordelijk voor zijn/haar eigen inbreng in de hier-en-nu situatie (van slachtoffer naar eigenaarschap).
- Met als doel delen en helen.
Om te voorkomen dat er te snel naar oplossingen wordt gezocht, maak ik gebruik van de U-theorie. Te snelle oplossingen leiden immers vaak naar nieuwe problemen. Niet voor niets luidt het gezegde: de problemen van vandaag zijn vaak de antwoorden van gisteren.
Ik kies er bewust voor om geen individuele gesprekken te voeren. Door geen informatie vooraf over het probleem te hebben, en samen met de probleemdragers in gesprek te gaan, kan ik recht doen aan de verhalen van alle betrokkenen en veiligheid en vertrouwen creéren.
Ik was mij er terdege van bewust dat het probleem complex is, anders waren betrokkenen er zelf wel uitgekomen. Dit vraagt van mij een gedifferentieerde manier van kijken.
Ik zie mijn vak als meerlagig, omdat de mens bestaat uit meer lagen, zoals lichaam-geest, vrijheid-onvrijheid, verstand-gevoel, objectiviteit-subjectiviteit, goed-kwaad.
En laat dit nu precies ook de kern zijn van wat het communicatieprobleem zo lastig maakte; de meerlagigheid er van.
Ik schets de situatie:
Een MT dat de opdracht kreeg als zelfsturend team te gaan functioneren, en voortvarend aan de slag ging. Met als gevolg dat de directeur zich gepasseerd ging voelen, omdat dit in zijn optiek te veel werd opgevat als eindelijk met toestemming je eigen gang gaan, eindelijk van die lastige directeur af zijn. Hij greep in en trok de teugels aan, het MT in verwarring achterlatend. De spanningen liepen op. Constructieve gesprekken waren niet meer mogelijk.
Een grote misvatting van het concept Zelfsturing – ik ben het vele malen eerder tegengekomen – is dat zelfsturing wordt opgevat als zelfbeschikking. Bij zelfbeschikking speelt kwalitatieve verbinding met anderen geen enkele rol. Alles moet kunnen. Het enige dat telt is dat iemand iets wil. Een dergelijke zelfbeschikking impliceert dat kritiek op iemands werkwijze misplaatst is en dat het zinloos is adviezen te geven.
Zelfsturing echter betekent dat leidinggevenden en medewerkers gezamenlijk verantwoordelijk zijn om afgesproken doelen te behalen. Een zelfsturend persoon is als mens én in zijn/haar vak volwassen. En op basis hiervan is zij/hij in staat zich met anderen constructief te verbinden. Om toe te groeien naar zelfsturing vereist dan ook intensieve begeleiding. Je bent niet zelfsturend van de één op de andere dag. Het is zelfs de vraag of je ooit helemaal zelfsturend zult worden, want het vraagt nogal wat.
En begeleiding was wat de directeur had nagelaten. Hij was gewend directief te sturen en had weinig kaas gegeten van coachen. De MT-leden gingen in volle vaart vooruit, in de overtuiging dat ze goed bezig waren. Het ingrijpen van de directeur leidde tot onbegrip en verwarring, omdat over het waarom van het ingrijpen en het effect ervan op de MT-leden onderling niet of nauwelijks werd gecommuniceerd. De directeur nam het stuur gewoon weer over. Met als gevolg dat directeur en MT tegenover elkaar kwamen te staan.
Meerdere gesprekken bleken nodig om echt boven tafel te krijgen waar de pijn zat. We gingen samen op zoek naar de juiste woorden die ‘raak zijn’. Een dergelijke interactionele co-productie vraagt veel precisie. Goed gevonden woorden dekken niet alleen de problemen, maar ze lichten ieder voor zich ook een tipje op van de sluier die de problemen aanvankelijk aan het zicht onttrekt.
Door informatie te krijgen uit de eerste hand, door elkaar te laten raken, stimuleerde ik het denkproces over wat er aan de hand is en hoe de problemen het beste te interpreteren en te begrijpen zijn. Dat wordt ook wel ’the art of understanding’ genoemd: de vragen diep laten doordringen en erop vertrouwen dat betrokkenen zodoende langzaam naar een antwoord toe groeien.
Van zelfbeschikking naar zelfsturing.
Fijn als je dit artikel doorstuurt naar andere geïnteresseerden.
Copyright © 2016 Marlou-Elsen Je mag mijn artikelen of delen van mijn artikelen gebruiken, mits je de volgende status als bronvermelding opneemt (Copyright © 2016 Marlou-Elsen, www.marlou-elsen.nl). Ik vind het fijn als je mij daarover informeert.
Schrijf je in voor mijn e-boek Van Keuzestress naar Keuzekunst. Dan ontvang je iedere derde dinsdag van de maand een waardevol artikel in je mailbox.