Sabotage in samenwerking
In 1904 emigreerde mijn overgrootvader van vaders kant naar Minnesota. Hij was boer in Beneden-Leeuwen en wilde met zijn tijd meegaan. Daarom kocht hij een landbouwmachine. Maar zijn landarbeiders waren daar niet blij mee en staken stokjes in de grond, waardoor de machine stuk ging.
Mijn overgrootvader was hier zo verbolgen over, dat hij besloot te vertrekken. Hij pakte zijn biezen en vertrok met zijn vrouw en 12 van zijn 13 kinderen naar Amerika. Een reis per boot van maanden. Alleen mijn grootvader, die een baan had en verloofd was, bleef achter.
In organisaties is sabotagegedrag iets wat tot de regels van het spel behoort.
Het woord sabotage komt van het Franse woord sabot dat klomp betekent. Volgens de bekendste lezing dateert het woord uit 1886. Luikse arbeiders zouden tijdens een staking de productiemachines stil hebben gelegd door een klomp tussen de raderen van de machine te steken.
Ieder mens leert al op jonge leeftijd sabotagetactieken om met de beslissingen die volwassenen voor hen maken om te gaan. Sterker nog, iedereen saboteert zichzelf met enige regelmaat, door bijvoorbeeld als voornemen voor het nieuwe jaar een sportschoolabonnement te nemen en vervolgens op allerlei manieren onder de zelf genomen beslissing uit te komen.
Sabotagegedrag ontstaat met name in groepen waarin mensen conflicten vermijden en ze slecht met tegenstellingen om kunnen gaan. Bijvoorbeeld omdat de leider heel dominant is, er twee kemphanen in het team zitten of twee subculturen na de fusie nog niet goed zijn samengevoegd.
De verschillende opvattingen, drijfveren en waarden van ieder afzonderlijk lid van de groep vormen samen het potentieel van een groep. Wanneer mensen de diverse invalshoeken met elkaar delen, wordt dit potentieel benut.
Sabotagegedrag begint wanneer een sterk standpunt of een bepaalde manier van doen in de metafoor van de ijsberg onder water wordt gedrukt. Oprechte informatie stokt dan en het potentieel daalt.
De sabotagelijn (Lewis 2008) is een diagnose-instrument om te bepalen hoe goed een groep omgaat met de dynamiek van verschillen. Hij beschrijft stadia van sabotage die regelmatig in groepen optreden.
Dergelijk sabotagegedrag vindt niet altijd in exact dezelfde volgorde plaats. Wel is het zo dat aan openlijker vormen van sabotage altijd subtielere signalen vooraf zijn gegaan. Het gedrag aan de linkerkant is nog bedekt en wordt naar rechts steeds explicieter.
De reactie van mijn overgrootvader was wel heel rigoureus. Zoals je ziet koos hij voor het laatste stadium van de sabotagelijn door zelf te vertrekken. Het lijkt alsof hij uitging van zijn minderheidsstandpunt en letterlijk wegtrok van de meerderheid.
Door onze vaak grote obsessie met goed of fout zien we vaak niet meer dat beide kanten waarheden bevatten. Hierdoor zetten we onszelf en elkaar klem. Extreme meningen ontstaan vaak doordat de genuanceerde versie geen weerklank vindt of wordt genegeerd.
Dergelijk gedrag wordt sabotagegedrag genoemd, niet omdat mensen moedwillig de boel saboteren, maar omdat het niet uitspreken van belangrijke zaken de groep blokkeert en daarmee saboteert. Als informatie niet stroomt, bereikt de groep zijn potentie niet. Pas als een groep zich los kan maken van verstarde kwesties, kunnen ideeën weer in beweging komen.
Alles wat ieder lid van de groep vindt, voelt of doet is onderdeel van de groep, of dat nu gevoelens zijn of gedachten, thema’s, ideeën, meningen, gedragingen, ziektes, dromen, etc. Wat in een teamlid zit, zit in de groep. Door de diverse invalshoeken met elkaar te delen, krijgen ze stem, komen in het groepsbewuste en kunnen ze actief worden meegenomen in het werk en bij het nemen van besluiten.
Geef jij jouw invalshoek geen stem, dan blijft deze onder water, hetzij als onbenut potentieel, hetzij als tegengeluid. En zo’n tegengeluid kan als onzichtbare kracht gaan zorgen voor een gevaarlijke onderstroom.
Oprechte informatie-uitwisseling is spannend. Je weet nooit precies wat het effect zal zijn. Mijn voornemen voor 2023 is om oprecht te zijn in mijn communicatie en open te staan voor tegengeluiden. Want diversiteit aan standpunten zie ik als een natuurlijk en wenselijk gegeven, ook al vind ik dit lang niet altijd makkelijk.