De afgelopen maanden zat ik veel achter mijn computer. Eerst was er de Europese aanbesteding, die ik moest doorlopen om in aanmerking te komen voor een opdracht bij een gemeente. Toen kwam de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG of GDPR in het Engels). Pakken papier doorploegen met vooraf opgestelde regels en clausules, geschreven in vaak onbegrijpelijke juridische taal. Worstelend om daar iets persoonlijks van te maken, om het vervolgens van handtekeningen te kunnen voorzien.
Nieuwe regels bekritiseren, over bureaucratie beginnen – het is lastig, omdat het dan lijkt alsof je tegen privacy bent of dat je je verzet tegen nieuwe ontwikkelingen. Voor dat laatste bestaat een scheldwoord: Mensen die in de greep zijn van een nostalgisch verlangen naar een premoderne tijd, worden wel eens Luddieten genoemd.
Ben ik een Luddiet?
Het Luddisme was een sociale beweging in het Engeland van begin 19e eeuw, die zich verzette tegen industriële en technologische vooruitgang. Luddieten vonden innovatie prima, maar ze vreesden dat bepaalde waarden en normen niet meer gerespecteerd zouden worden.
Zo verafschuwden zij de nieuwe logica van het kapitalisme, waarbij de productiewinsten naar de eigenaars van de machines gingen en niet met de arbeiders werden gedeeld. “Wie profiteert er van de nieuwe productiemiddelen?”, vroegen zij zich af. Een vraag die niets aan relevantie heeft ingeboet. Ook president Rooseveld was zich ervan bewust dat welvaart eerlijk verdeeld moet worden, getuige zijn uitspraak: We moeten een maatschappij niet beoordelen op de levenswijze van de rijken, maar op de wijze waarop de armen leven.
Wie laten we de dienst uitmaken? Achter elke innovatie zitten menselijke makers. Daar moeten we ons bewust van blijven. Niet trappen in de val het over te laten aan experts, omdat je het toch niet begrijpt en daarom je mond maar houdt. Als het over rechtvaardigheid gaat, zijn we allemaal expert.
De meeste innovatie komt tegenwoordig van techneuten. Techneuten ontwerpen vaak onbewust voor mensen zoals zij, met alle bijbehorende oogkleppen. Onderzoek toont steeds weer dat groepen die bestaan uit experts en niet-experts vaak tot betere antwoorden komen op de echte vragen, dan wanneer een groep enkel bestaat uit experts.
Om systemen echt inclusief te ontwerpen, moeten de gebruikers/ervaringsdeskundigen in een vroeg stadium betrokken worden om te voorkomen dat er een mismatch ontstaat tussen de systemen en de individuen die ze moeten gebruiken. Efficiëntie, mechanisering en kostenbesparing zijn niet het enige dat telt. Zo is inmiddels al een kwart van alle Nederlandse gemeenten niet meer per telefoon bereikbaar. Monddood door een overheid die niet terug praat, waardoor burgers meer en meer het idee krijgen dat de overheid geen gezicht en luisterend oor meer heeft. Dat is rampzalig, omdat we menselijk contact nodig hebben om mee te kunnen en willen doen.
Het is ons aller taak en recht om ons uit te spreken en mee te bepalen wat waardevol is en werkt. We worden gelukkig als we iets doen wat we zelf zinvol vinden. Het is zaak dat we opkomen voor wat we waardevol vinden en niet bang zijn om voor dom versleten te worden. Hierbij is autonomie in het spel.
Autonoom is samengesteld uit twee Griekse woorden – zelf (autos) en wet (nomos) – , en betekent zoiets als ‘zichzelf de wet stellen’. Een autonoom persoon is iemand die zijn eigen wetgever is. Zo’n wet is een persoonlijke keuze en tegelijk dat wat je leidt in het samenwerken en samenleven met anderen. Het is dus niet zo dat je pas autonoom bent, als je je van alles en iedereen hebt losgemaakt. Integendeel.
Autonomie vindt plaats binnen relaties. Om autonoom te kunnen oordelen moet je zelf kunnen én willen beslissen. En dan begint het pas, want dan begint het keuzeproces.
En natuurlijk hoort daar ook twijfel bij, want juist in de reflectie met anderen bepaal je wie je bent en wat je wilt. Dan gaat het om reflectie in plaats van bedilzucht. Daarom is echt contact zo belangrijk.
In contact aarzelen, twijfelen en zoeken met elkaar om te kunnen bepalen wat in de gegeven situatie van waarde is en welke vormen daarbij vooruit helpen. Dat is hoe een autonoom leven in elkaar zit. En dat hadden de Luddieten ook voor ogen: innovatie in een vorm die vooruit helpt, rechtvaardigheid bevordert en gelukkig maakt. In die zin ben ik een Luddiet.
Copyright © 2018 Marlou-Elsen Je mag mijn artikelen of delen van mijn artikelen gebruiken, mits je de volgende status als bronvermelding opneemt (Copyright © 2018 Marlou-Elsen, www.marlou-elsen.nl). Ik vind het fijn als je mij daarover informeert.
Schrijf je in voor mijn e-boek Van Keuzestress naar Keuzekunst. Dan ontvang je iedere derde dinsdag van de maand een waardevol artikel in je mailbox.