Zelfsturende teams is een keuze!

In 1993 schreven P. van Amelsvoort en G. Scholtes het boek Zelfsturende teams. Ik werkte in die tijd bij KPN Telecom als managementtrainer en coach. Zelfsturing is mij tot op de dag van vandaag blijven boeien.

In 2015 kwam het boek uit van F. Laloux Reinventing Organizations. De eerste zin op de achterflap luidt:”Moderne organisaties lijken vast te zitten in een verouderd stelsel”. En weer lees ik over de positieve krachten van zelfsturing.

Hoe kan het dat in de jaren 90 de roep om zelfsturing zo stevig klonk en dat na zoveel tijd diezelfde roep opnieuw klinkt? Gaat het wel om een zelfde roep? Is er dan niets veranderd tussen toen en nu?

In 2006 maakte ik kennis met Spiral Dynamics. Spiral Dynamics is gebaseerd op het onderzoekswerk van dr. C. Graves, die in de jaren zeventig aantoonde dat menselijk gedrag sterk wordt bepaald door waarden- en overtuigingssystemen ook wel drijfveren genoemd. Deze drijfveren bepalen onder andere je wereldbeeld, je wijze van waarnemen, je voorkeuren en aversies, je behoeften en wensen, je meningen en oordelen. Drijfveren sturen dus je intrinsieke motivatie.

In de loop van 100.000 jaar menselijke geschiedenis zijn deze waarden- en overtuigingssystemen ontstaan als een reactie op zich telkens wijzigende, complexere levensomstandigheden.
De zeven kleuren in onderstaande afbeelding staan voor de zeven meest relevante drijfveren.

Een nieuw waardensysteem ontstaat bijna altijd uit noodzaak en onder stress. Een voorbeeld: De beginjaren 90 waren voor KPN een hectische tijd. Op 1 januari 1989 werd de PTT verzelfstandigd. De oude manieren van denken en doen gaven onvoldoende antwoord op de problemen die zich voordeden. Onder leiding van Wim Dik expandeerde KPN in hoog tempo. Het oranje waardensysteem deed zijn intrede: beter willen zijn, competitie, uitdaging.

KPN werd ondernemend. Klantgericht, Kwaliteit, Ondernemerschap, Eigen Verantwoordelijkheid werden de nieuwe kreten. Voor de medewerkers die gewend waren aan de zekerheid en betrouwbaarheid van hun ambtenarenstatus een stressvolle situatie.

Nu, ruim 30 jaar later, blijkt dat zo’n beetje de hele maatschappij bepaald wordt door beweeglijkheid, onzekerheid, complexiteit en dubbelzinnigheid. Als medewerker in een organisatie moet je daar maar je plaats in zien te vinden. Zoekend en tastend. En dat kan stressvol zijn.

Spiral Dynamics geeft inzicht in de invloed van drijfveren op het denken, voelen en handelen en maakt deze dynamieken zichtbaar en bespreekbaar. Met als doel mensen in te zetten op dat wat hen intrinsiek motiveert, waardoor zij in staat zijn echte resultaten te halen, echt iets te bereiken.

In welke mate zelfsturing nodig en mogelijk is, hangt af van het bewustzijn- en ontwikkelingsniveau van zowel leiders als medewerkers. Simpelweg snijden in een managementlaag is geen oplossing en biedt zeker geen garantie voor succes. Louter kille getallen geven geen toekomstbestendige resultaten en werken sabotage in de hand. En daar is uiteindelijk niemand bij gebaat.

Als je als leider weet wat de natuurlijke krachten van jou en je mensen zijn, wat de kwetsbare krachten zijn en waar het veranderpotentieel ligt, dan kun je inschatten waar de grootste kansen liggen om met elkaar toekomstbestendige resultaten te halen.

Zelfsturing is een middel en geen doel op zich. De echte vraag is dan ook: wat heeft een team nodig om optimaal te kunnen functioneren?

Fijn als je dit artikel doorstuurt naar andere geïnteresseerden.